του Στέφανου Μίλεση
Ό,τι συμβολίζει ο διάσημος πίνακας "Γκουέρνικα" (Γκερνίκα) του Πάμπλο Πικάσο, που φιλοτεχνήθηκε εμπνευσμένος από τον βομβαρδισμό της ισπανικής (βασκικής) πόλης Guernica από τη γερμανική αεροπορία, συμβολίζει και το έργο του Ανδρέα Κρυστάλλη με τίτλο "Ο βομβαρδισμός του Πειραιά". Με μια διαφορά όμως. Ο Πικάσο πληροφορήθηκε τον βομβαρδισμό από εφημερίδα, ενώ ο Κρυστάλλης τον έζησε ο ίδιος. Και όχι μόνο τον πρώτο, τον γερμανικό, αλλά τρία χρόνια αργότερα, το 1944 βίωσε και το μεγαλύτερο τον λεγόμενο "συμμαχικό".
Ο Ανδρέας Κρυστάλλης γεννημένος το 1911, στη Μικρά Ασία, γνώρισε από νεαρή ηλικία την πικρή εμπειρία ενός ξεριζωμού. Παιδί ακόμα, έφτασε στον Πειραιά όπου προσπάθησε εκ του μηδενός, να θέσει τις βάσεις μιας νέας ζωής. Αρχικά ακολούθησε τα χνάρια του μεγαλύτερου αδελφού του που υπηρετούσε στον Πολεμικό Ναυτικό. Κατατάχθηκε και ο ίδιος σε αυτό αλλά σύντομα παραιτήθηκε για να επιδοθεί με ζήλο σε αυτό που αγαπούσε. Στη ζωγραφική.
Κατά τη διάρκεια της κατοχής υπέφερε από τις στερήσεις την πείνα και τις κακουχίες. Ευαίσθητη καλλιτεχνική φύση ο ίδιος, δεν μπορούσε να ανεχθεί το θάνατο παιδιών στα πεζοδρόμια, το μεγάλο λιμό του 1941 - 42, τις εκτελέσεις και τους συνεχείς βομβαρδισμούς της πόλης στην οποία κατοικούσε. Του Πειραιά.
Η λήξη της κατοχής για τον Ανδρέα Κρυστάλλη επέφερε μια τραγική μοίρα. Εισήχθη στο Δρομοκαΐτειο νοσοκομείο, σε μια προσπάθεια να ξαναβρεί το χαμένο του εαυτό. Όμως δεν τα κατάφερε, αφού και μετά την έξοδό του από το νοσοκομείο, η ψυχική του κατάσταση αποτελούσε ένα μαρτύριο αξεπέραστο. Και αυτό διήρκεσε μέχρι το θάνατό του το 1951.
Το μεγαλύτερο μέρος του έργου του "δείχνει" τον Πειραιά. Βαθιά επηρεασμένος από τη θάλασσα, το υγρό στοιχείο κυριαρχεί σε πολλά από τα έργα του.
Στον Πειραιά ο Κρυστάλλης έζησε τη φρικτή εμπειρία του πρώτου μεγάλου βομβαρδισμού, του γερμανικού που έγινε στις 6 Απριλίου του 1941.
Στον Πειραιά ο Κρυστάλλης έζησε τη φρικτή εμπειρία του πρώτου μεγάλου βομβαρδισμού, του γερμανικού που έγινε στις 6 Απριλίου του 1941.
Η φρίκη και ο τρόμος εκείνου του πειραϊκού βομβαρδισμού αποτυπώνεται στην κραυγή της μάνας, που έντρομη κρατά στα χέρια της το φασκιωμένο βρέφος ενώ τα φουστάνια της έχουν αρπάξει τα δύο μεγαλύτερα παιδιά της, στα πρόσωπα των οποίων επίσης φαίνεται να έχει χαραχθεί ο απόλυτος τρόμος. Είναι ντυμένα ελαφριά, ανοιξιάτικα, αφού ο βομβαρδισμός έγινε το βράδυ της 6ης Απριλίου. Πίσω τους ακολουθεί ο πατέρας φορτωμένος με τα απολύτως αναγκαία σε ένα μπόγο στο δεξί του χέρι. Στην πλάτη του ένας σάκος μεγαλύτερος. Στο κεφάλι του φέρει κασκέτο, δείγμα ότι πρόκειται για μια τυπική εργατική - ναυτική οικογένεια.
Η οικογένεια απομακρύνεται από το φλεγόμενο λιμάνι, όσο το δυνατόν γρηγορότερα με κατεύθυνση προς την Αθήνα, που ήταν "ανοχύρωτη πόλη". Η σκηνή θα μπορούσε να φέρει κάλλιστα τον τίτλο "η καταστροφή των Σοδόμων"! Κανείς δεν γυρίζει να κοιτάξει πίσω του τη φλεγόμενη κόλαση. Το μόνο που θέλουν είναι να απομακρυνθούν. Πίσω από τον πατέρα κυριαρχεί η εικόνα ενός μεγάλου πλοίου που φλέγεται. Είναι το "Κλάν Φράϊζερ".
Η έκφραση "χάνει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα" που πολύ εύστοχα συμπεριέλαβε σε τραγούδι του ο ρεμπέτης Μιχάλης Γενίτσαρης (με τίτλο "Επιδρομή στον Πειραιά"), αναφερόμενος στον άλλο μεγάλο βομβαρδισμό του '44, οπτικοποιείται με κάθε ακρίβεια στον πίνακα του Κρυστάλλη.
Το ίδιο επιβεβαιώνει και ο Δημήτρης Ψαθάς με μια προσωπική μαρτυρία του:
"Οι Πειραιώτες φεύγοντας από το σπίτι τους για την Αθήνα, είχαν μαζί τους στρώματα, κουβέρτες και διάφορα άλλα απαραίτητα για τον ύπνο τους. Ένας άνδρας και μια γυναίκα που κρατουσε στην αγκαλιά της το μωρό διπλοτυλιγμένο σε κουβέρτες για να το προφυλάξει από το κρύο. Καρότσι; Καρότσι πουθενά.
Ξαφνικά βλέπει ο σύζυγος μακριά έναν άνθρωπο με ένα καροτσάκι, τρέχει και του φωνάζει. Η γυναίκα εν τω μεταξύ, ακουμπά το μωρό πάνω στα στρώματα, διπλοτυλιγμένο όπως ήταν, για να μπει για λίγο στο σπίτι και να φέρει κάτι ακόμα. Γυρίζει. Κι έντρομη βάζει τις φωνές.
Το μωρό! Το μωρό!
Το μωρό όμως δεν ήταν πια στη θέση του. Λωποδύτης πρόλαβε στο μικρό αυτό διάστημα να βουτήξει τις κουβέρτες. Και καθώς δεν αντιλήφθηκε το μωρό πάνω στη βία του, το βούτηξε κι αυτό μαζί με ό,τι πρόλαβε να αρπάξει. Γεγονός αληθινό..."
Η έκφραση "χάνει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα" που πολύ εύστοχα συμπεριέλαβε σε τραγούδι του ο ρεμπέτης Μιχάλης Γενίτσαρης (με τίτλο "Επιδρομή στον Πειραιά"), αναφερόμενος στον άλλο μεγάλο βομβαρδισμό του '44, οπτικοποιείται με κάθε ακρίβεια στον πίνακα του Κρυστάλλη.
Το ίδιο επιβεβαιώνει και ο Δημήτρης Ψαθάς με μια προσωπική μαρτυρία του:
"Οι Πειραιώτες φεύγοντας από το σπίτι τους για την Αθήνα, είχαν μαζί τους στρώματα, κουβέρτες και διάφορα άλλα απαραίτητα για τον ύπνο τους. Ένας άνδρας και μια γυναίκα που κρατουσε στην αγκαλιά της το μωρό διπλοτυλιγμένο σε κουβέρτες για να το προφυλάξει από το κρύο. Καρότσι; Καρότσι πουθενά.
Ξαφνικά βλέπει ο σύζυγος μακριά έναν άνθρωπο με ένα καροτσάκι, τρέχει και του φωνάζει. Η γυναίκα εν τω μεταξύ, ακουμπά το μωρό πάνω στα στρώματα, διπλοτυλιγμένο όπως ήταν, για να μπει για λίγο στο σπίτι και να φέρει κάτι ακόμα. Γυρίζει. Κι έντρομη βάζει τις φωνές.
Το μωρό! Το μωρό!
Το μωρό όμως δεν ήταν πια στη θέση του. Λωποδύτης πρόλαβε στο μικρό αυτό διάστημα να βουτήξει τις κουβέρτες. Και καθώς δεν αντιλήφθηκε το μωρό πάνω στη βία του, το βούτηξε κι αυτό μαζί με ό,τι πρόλαβε να αρπάξει. Γεγονός αληθινό..."
Διαβάστε επίσης:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου