Στην οδό Ποδαλειρίου 17 και στους γύρω δρόμους

του Στέφανου Μίλεση

Στις 20 Δεκεμβρίου του 1932 λίγες μέρες μετά το θάνατο του ποιητή της Φρεαττύδας Λάμπρου Πορφύρα (πέθανε στις 3 Δεκεμβρίου), ο τότε Δήμαρχος Πειραιώς Μιχαήλ Ρινόπουλος (ήταν στη δεύτερη θητεία του από 7/10/1932 έως 30/3/1934), έλαβε το λόγο προ της ημερησίας διατάξεως και εισηγήθηκε όπως η οδός Ποδαλειρίου μετονομασθεί σε οδό Λάμπρου Πορφύρα.

Η εισήγηση του Μ. Ρινόπουλου είχε να κάνει με το γεγονός πως στην οδό Ποδαλειρίου 17 κατοικούσε ο ποιητής. Εκεί επίσης ήταν που άφησε τη τελευταία του πνοή, σχεδόν πενηντάρης, όταν επιστρέφοντας από την ταβέρνα του Πετρόπουλου (από την οδό Χαρίλαου Τρικούπη) όπου πήγαινε καθημερινώς και έπινε το κρασί του, στο σπίτι του, τον έπιασαν φοβεροί πόνοι από γαστρορραγία. Και παρότι το σπίτι του -εάν μπορούσε κάποιος να αποκαλέσει έτσι το ένα και μοναδικό φτωχικό δωμάτιο στο οποίο κατοικούσε- γειτνίαζε με τη πίσω πλευρά του Τζανείο Νοσοκομείου, εξέπνευσε τα μεσάνυχτα.

Στην ίδια εισήγηση ο Ρινόπουλος, πρότεινε επίσης να συσταθεί χρηματικό ποσό ως έπαθλο λογοτεχνικού διαγωνισμού εις μνήμη του ποιητή, το οποίο να απονέμεται σε Πειραιώτη λογοτέχνη. Το έπαθλο αυτό θα ανερχόταν στο ποσό των 30 χιλιάδων δραχμών ετησίως, θα προβλεπόταν στον ετήσιο προϋπολογισμό του Δήμου, αρχής γενομένης από το έτος 1933 - 1934. 

Η οδός Ποδαλειρίου ήταν η μικρή οδός που καλύπτει όλη την πίσω πλευρά του Τζανείου Νοσοκομείου και σχηματίζει μια μικρή κατηφορική παράκαμψη προς την παραλία.

Οι περισσότεροι δρόμοι πέριξ του Τζανείου νοσοκομείου, έφεραν αλλά και κάποιοι συνεχίζουν να φέρουν ονόματα σχετικά με την υγεία. Έτσι έχουμε την οδό Ποδαλείριου όπου έμενε ο Πορφύρας μαζί με την διπλανή της οδό Μαχάωνος. Ο Ποδαλείριος ήταν αδελφός του Μαχάωνος, γιοι του Ασκληπιού και αμφότεροι ιατροί, την Ομηρική εποχή. Ο μεν Ποδαλείριος ήταν για τα εσωτερικά τραύματα (παθολόγος κατ΄ αντιστοιχία σήμερα), ενώ ο αδελφός του ο Μαχάωνας για τα εξωτερικά (χειρούργος κατ΄ αντιστοιχία σήμερα). Και ενώ η οδός Μαχάωνος υπάρχει μέχρι σήμερα η οδός Ποδαλειρίου δεν υπάρχει καθώς μετονομάσθηκε όπως θα δούμε παρακάτω. 

Άλλες οδοί που κύκλωναν το Τζάνειο Νοσοκομείο και έφεραν ονομασίες σχετικές ήταν η οδός Υγείας (πίσω από το Νοσοκομείο), αλλά και η οδός Βαλανείου (το αρχαίο λουτρό με θεραπευτικές ιδιότητες καλείτο Βαλανείο). Υπήρχε ακόμη η οδός Πανακείας στη Βόρεια πλευρά του Ζαννείου Νοσοκομείου που ήταν η κόρη του Ασκληπιού. Αργότερα υπήρξε και οδός Σαλιπούλα αφιερωμένη στον ευεργέτη του Ζαννείου, μετά την προσθήκη πτέρυγας στο Νοσοκομείο που ανεγέρθηκε με δική του δαπάνη. 

Δυστυχώς η οδός Ποδαλειρίου έμεινε ως Λάμπρου Πορφύρα για ελάχιστο χρονικό διάστημα. Γρήγορα άλλαξε και μέχρι σήμερα φέρει την επωνυμία οδός Πλωτάρχη Μιχαήλ Χατζηκωνσταντή. Επρόκειτο για έναν επίσης λαμπρό Πειραιώτη (γεννημένο στον Πειραιά στις 26 Νοεμβρίου του 1906 με πατρική καταγωγή από την Κάρυστο και με μητέρα από τη γνωστή στον Πειραιά οικογένεια Καλοκαιρινού). 

Βλέπετε τα γεγονότα του πολέμου γέννησαν κατορθώματα και μορφές ηρωικές οι οποίες έπρεπε να τιμηθούν κατά προτεραιότητα, καθώς οι πράξεις τους ήταν τέτοιες που οι σύγχρονοι της εποχής τους έκριναν –και καλώς- τα ονόματά τους να μνημονευτούν στην πόλη που γεννήθηκαν ώστε να παραμείνουν αθάνατα στο πέρασμα των χρόνων.

Ο Πλωτάρχης Μιχάλης Χατζηκωνσταντής ως Κυβερνήτης του Υποβρυχίου "Πρωτεύς" (Υ3) μαζί με όλο το πλήρωμα έπεσαν υπέρ πατρίδος όταν στις 29 Δεκεμβρίου του 1940 επιτέθηκαν σε ιταλική νηοπομπή, καταφέρνοντας να βυθίσουν το οπλιταγωγό Sardegnia. Αμέσως μετά την επίθεση το υποβρύχιο, λόγω απώλειας του καταδυτικού του βάθους, εντοπίσθηκε από το ιταλικό τορπιλοβόλο Antares και βυθίστηκε αύτανδρο συνεπεία εμβολισμού.

Ο Πλωτάρχης Μιχάλης Χατζηκωνσταντής επί του υποβρυχίου "Πρωτεύς"
Φωτογραφία από ιστολόγιο "Περί Αλός"

Εκτός όμως από τη μεταγενέστερη μετονομασία της μικρής οδού από Λάμπρου Πορφύρα σε Πλωτάρχη Μ. Χατζηκωνσταντή και το ίδιο το σπίτι του ποιητή δεν διεσώθη σήμερα, καθώς από τις κολοσσιαίες πολυκατοικίες που "κατάπιαν" σπίτια και διευθύνσεις άλλων εποχών, ο αριθμός 17 χάθηκε αποτελώντας σήμερα μόνο ανάμνηση.

Το όνομα του Λάμπρου Πορφύρα δόθηκε μεταπολεμικά σε άλλον δρόμο στον Πειραιά και συγκεκριμένα στο Χατζηκυριάκειο μεταξύ των οδών Μαρίας Χατζηκυριακού και Κλεισόβης. Βεβαίως ο συγκεκριμένος δρόμος ουδεμία σχέση έχει με την Φρεαττύδα που ο ποιητής Λάμπρος Πορφύρας αγάπησε υπέρμετρα και εξύμνησε όσο βρισκόταν εν ζωή.

Από όλα αυτά βλέπουμε ότι οι ονομασίες των οδών τα παλαιότερα χρόνια ποτέ δεν δίνονταν τυχαίως. Οι δρόμοι λάμβαναν ονομασίες καθώς είτε εκεί είχε γεννηθεί, είτε εκεί είχε δράσει έστω και για μικρό χρονικό διάστημα πρόσωπα τα οποία είχαν τιμήσει ποικιλοτρόπως την πόλη τους. 

Δυστυχώς από την εποχή της Μεταπολίτευσης και μετά, οι δρόμοι στον Πειραιά λαμβάνουν ονομασίες αντίστοιχες των πολιτικών πεποιθήσεων ή της αρεσκείας εκείνων που διαχειρίζονται τις τύχες της. Πλατείες και δρόμοι λαμβάνουν ονόματα πολιτικών που ουδεμία σχέση με τον Πειραιά είχαν. Υπάρχουν πλατείες που αλλάζουν τόσο γρήγορα ονόματα που ούτε ο ίδιος ο Δήμος μπορεί να τις παρακολουθήσει. Διαβάζω Δημοτικές Αποφάσεις που αφορούν την Πλατεία Πηγάδας και βλέπω να τίθεται δίπλα στην παλαιά ονομασία  μια παρένθεση εντός της οποίας αναγράφεται και η σημερινή της υποτίθεται ονομασία. Δηλαδή Πλατεία Πηγάδας (Καλαβρύτων) μολονότι έχει υπάρξει κι άλλη μετονομασία στο μεταξύ της συγκεκριμένης πλατείας σε Πλατεία Κατίνας Παξινού, η οποία προφανώς παρέπεσε από την ταχύτητα των μετονομασιών. Ζούμε σε ένα κόσμο που αλλάζει δυστυχώς ανεξέλεκτα.

Διαβάστε επίσης:

Στην Ταβέρνα του Λάμπρου Πορφύρα