Στέλιος Γεράνης και Πειραιάς

"Πάρε ναυτάκι, ναυτάκι Συριανό, Λοστρόμο Πειραιώτη"

του Στέφανου Μίλεση

Ο Στέλιος Γεράνης γεννήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου του 1920 στην Αθήνα αλλά από το 1935 θα εγκατασταθεί μόνιμα στον Πειραιά με την οικογένειά του. Ο ίδιος αργότερα θα γράψει "θεωρώ και αναγνωρίζω για ουσιαστική μου πατρίδα τον Πειραιά, που με γαλούχησε στον απάνεμο κόλπο του, πνευματικά και επαγγελματικά".

Το πραγματικό του επώνυμο ήταν Παναγιωτόπουλος, αλλά από το 1939, όταν θα νοιώσει τα πρώτα λογοτεχνικά σκιρτήματα, για μικρό χρονικό διάστημα, θα υιοθετήσει το ψευδώνυμο "Ρεπόρτερ" το οποίο αμέσως θα αλλάξει με το υποκοριστικό "Γεράνης". Θεώρησε την χρήση υποκοριστικού επιβεβλημένη καθώς ήθελε να ξεχωρίζει κυρίως από τον Ι.Μ. Παναγιωτόπουλο. Έμπνευση του υποκοριστικού του στάθηκε το γνωστό λουλούδι.

Στο μεταξύ όμως καθώς η οικογένειά του ήταν φτωχή πήγε μαζί με τον αδελφό του Δημήτρη που ήταν μικρότερος, να εργαστούν σε διάφορες δουλειές του ποδαριού, στον Πειραιά μέχρι που κατέληξαν στο λογιστήριο της σαπωνοποιίας του Παπουτσάνη. Παράλληλα τελείωσε το νυχτερινό γυμνάσιο της Φιλικής Εταιρείας Νέων που στο μεταξύ είχε ιδρύσει ο εμπνευσμένος Πειραιώτης Γ. Πηρουνάκης.

Το 1938 Στέλιος Γεράνης θα πετύχει την εισαγωγή του στη Πάντειο Σχολή, την οποία όμως θα διακόψει αργότερα, με την κήρυξη του πολέμου. Λίγο καιρό πριν (το 1939), ήταν που άρχισε να εκφράζει τις λογοτεχνικές του αναζητήσεις. Στον Συμμαχικό βομβαρδισμό του Πειραιά της 11ης Ιανουαρίου του 1944 μια βόμβα έπεσε στο εργοστάσιο του Παπουτσάνη όπου σκότωσε το μικρό του αδελφό Δημήτρη. Μαζί με τον αδελφό του η βόμβα καταπλάκωσε και άλλους πενήντα περίπου εργαζόμενους. 

Όταν τελείωσε ο πόλεμος θα αρχίσει να σταδιοδρομεί επαγγελματικά ως εκτελωνιστής παράλληλα με τη λογοτεχνική του δράση η οποία είχε ήδη αναπτυχθεί ποικιλοτρόπως με ποιήματα, πεζά και έντονη αρθρογραφία σε εφημερίδες της εποχής. Δημοκρατικός ο ίδιος ως προς τις πεποιθήσεις του (με αντιστασιακή δράση την περίοδο της κατοχής ειδικά στην περιοχή της Αγίας Σοφίας) θα συνεργαστεί με τον ιατρό Θεόδωρο Λαμπράκη (αδελφό του Γρηγόρη Λαμπράκη) στην ίδρυση της Ένωσης Συντακτών Πειραιώς. 

Το 1948 γίνεται Γενικός Γραμματέας της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς όταν Πρόεδρος αυτής ήταν ο Γρηγόρης Θεοχάρης, δικηγόρος και πολιτευτής του Πειραιά και ιδρυτής της "Στέγης".

Ποιήματά του θα δημοσιευτούν για πρώτη φορά σε περιοδικά της Φιλολογικής Στέγης όπως το "Άνεμοι στο τέλμα" (1951) κ.α..

Τον Ιανουάριο του 1954 η Φιλολογική Στέγη Πειραιώς θα διοργανώσει στο Δημοτικό Θέατρο εκδήλωση για την έκδοση του έργου του "Ένας καιρός ετοιμοθάνατος", ενώ το Αύγουστο του ίδιου έτους (1954) πρώτη η "Στέγη" τίμησε τον Γεράνη σε τιμητική εκδήλωση σε ταβέρνα της Φρεαττύδας, με τη συμμετοχή 30 και πλέον πνευματικών ανθρώπων όπως ο Γιάννης Χατζημανωλάκης, ο Διονύσιος Πανίτσας, ο μουσικός Κλ. Λύρας κ.α. 

Το τραπέζι του Γεράνη από τη βραδιά του τιμήθηκε σε ταβέρνα της Φρεαττύδας. Από αριστερά ο Μανώλης Ρούνης, η Νανά Γεράνη, ο Στέλιος Γεράνης, ο Γιάννης Σκαρίμπας και ο Χρήστος Λεβάντας

Τη διετία 1958 - 1960 θα γίνει μέλος της Καλλιτεχνικής Επιτροπής επί Δημαρχίας του Δημητρίου Σαπουνάκη (προοδευτικών αρχών Δήμαρχος). Η αγάπη του για τον Πειραιά ήταν δύσκολο να κρατηθεί εντός "λογοτεχνικών" ορίων και η ενασχόλησή του με τα "κοινά" της πόλης ήταν διαρκής.

Το 1969 θα κληθεί στην Ασφάλεια διότι σε εκδήλωση της "Στέγης" που περιλάμβανε διάλεξή του για την ιστορία του Πειραιά και τους ποιητές του, στο Ινστιτούτο Γκαίτε. Θα προσαχθεί στην αστυνομική διεύθυνση μετά το πέρας της εκδήλωσης, καθώς θα απαγγείλει στίχους με θέμα την "ελευθερία". Αν και στην συνέχεια η ασφάλεια τον άφησε ελεύθερο, υποχρέωσε να παραιτηθούν μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της "Φιλολογικής". 

Ο Στέλιος Γεράνης μαζί με τον Γιάννη Χατζημανωλάκη

Γραφή του ίδιου του Στέλιου Γεράνη σε ημερολόγιο της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς

Το 1971 θα βγει στην κυκλοφορία το βιβλίο κόσμημα για την πειραϊκή βιβλιογραφία "Ο Πειραιάς και οι ποιητές του" πραγματικό "ευαγγέλιο" για τον πνευματικό Πειραιά. 

Από το 1976 και μετά ο Στέλιος Γεράνης θα απομακρυνθεί από τη Φιλολογική Στέγη Πειραιώς και θα ιδρύσει την Εταιρεία Γραμμάτων και Τεχνών Πειραιώς όπου και θα χρηματίσει επί πολλά έτη Πρόεδρος αυτής. 

Ο Στέλιος Γεράνης πεθαίνει στις 3 Φεβρουαρίου του 1993 αφήνοντας πίσω του ένα τεράστιο πνευματικό έργο που τιμά τον Πειραιά που τόσο ο ίδιος αγάπησε. Η κηδεία του θα γίνει δύο ημέρες αργότερα στο ναό του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης Πειραιώς. 

Η παρουσία του στην κοινωνική ζωή του Πειραιά ήταν πολύμορφη καθώς ο ίδιος συμμετείχε ενεργά σε πλήθος πειραϊκών σωματείων, σε συγγραφή βιβλίων και σε αρθρογραφία εφημερίδων. Έδινε πλήθος ομιλιών, διαλέξεων, ενώ μετείχε και στη επιμέλεια και στην σύνταξη δεκάδων περιοδικών και φιλολογικών εφημερίδων.  

Μια άγνωστη στους περισσότερους πτυχή για τον Στέλιο Γεράνη είναι οι στίχοι τραγουδιών που έγιναν διάσημοι στον Πειραιά, που συνήθως είχαν ως θέμα τους την πόλη και τη θάλασσά της. Αφορμή για αυτή τη σημαντική παράμετρο, μου έδωσε ο μουσικός παραγωγός Αντώνης Βεντούρης, η εκπομπή του οποίου προηγείται κάθε Κυριακή της δικής μου στο Κανάλι Ένα (90,4). Καθώς λοιπόν έφευγα από τον σταθμό παρέα με τη ποιήτρια και Γεν. Γραμματέα της "Στέγης" κ. Σοφία Σπύρου, ήταν που μας πλησίασε και μας υπέδειξε, να τονίσουμε αυτή τη δραστηρικότητα του Γεράνη, καθώς λίγοι άνθρωποι ενδιαφέρονται για ποίηση, αλλά πολλοί τραγουδούν τους στίχους αυτού του μεγάλου ποιητή. 

Ενδεικτικά αναφέρονται τα τραγούδια "Περαία μου" με πρώτο εκτελεστή τον Γιώργο Ζαμπέτα:

Λημέρι τις φτωχολογιάς,

αθάνατε Περαία

θα ΄ρθω κι απόψε να σε βρω

θα 'ρθω κι απόψε να σε βρω

με την παλιά παρέα

Στου καφενέ του Σταύρακα

του Κώστα Γερακάρη

Μανιάτες, Κρητικόπουλα

απλώναν το ζωνάρι

Περαία μου

Κι απάνω στον Προφήτ Ηλιά

χρυσό μου σκαλοπάτι

παίρνω και δίνω τα φιλιά

παίρνω και δίνω τα φιλιά

με τη δροσιά του μπάτη  

Δικοί του είναι επίσης και οι στίχοι στην πολύ μεγάλη επιτυχία του τραγουδιού του Γιώργου Ζαμπέτα, με τίτλο  "Οι θαλασσινοί" (1971). Και για να θυμηθούμε ποιο είναι το τραγούδι που αναφερόμαστε παραθέτουμε ένα στίχο:

Πάρε ναυτάκι,

ναυτάκι Συριανό

Λοστρόμο Πειραιώτη

Μηχανικό Μυτηλινιό

τιμόνι Καλαματιανό

Και καπετάνιο Χιώτη

Φωτογραφίες και στοιχεία: Από το αρχείο της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς και από το βιβλίο "Στέλιος Γεράνης", Εκδόσεις ΣΟΚΟΛΗ, 1998, Αννούλα Σ. Παναγιωτοπούλου - Γεράνη.