Στον Πειραιά του 1912-1913

Του Στέφανου Μίλεση

Η περίοδος 1912 - 1913 θεωρείται μια από τις καλύτερες για τον ελληνισμό. Νικηφόροι Βαλκανικοί πόλεμοι, πρώτα κατά των Τούρκων και εν συνεχεία κατά των Βουλγάρων, απελευθέρωση χαμένων πατρίδων, λαός ενωμένος που μεγαλουργεί, ζει και ρουφά δυνατά το οξυγόνο της ελευθερίας, της αισιοδοξίας για το μέλλον.

Έλληνες που πρωτοστατούν παντού, θριαμβεύουν σε Ολυμπιακούς Αγώνες, πρωταγωνιστούν στην ανάπτυξη της αεροπορίας, διασκεδάζουν στο θέρετρο του Νέου Φαλήρου, χορεύουν στην Ταραντέλα, τραγουδούν οπερέτες στο θεατράκι, αθλούνται στο ποδηλατοδρόμιο ή στον Όμιλο Ερετών, πολεμούν για την πατρίδα που ονειρεύονται, μεγαλουργούν.

Εικόνες λοιπόν από Έλληνες που ασκούνται στην κωπηλασία λίγο πριν ανέβουν στο αεροπλάνο, που τιμούν την επέτειο της 25ης Μαρτίου την ίδια στιγμή που γεννούν στην ιστορία νέες επετείους, που αναπτύσσονται τεχνικά, οικονομικά, πολιτιστικά αν και βρίσκονται κάτω από τη σκιά του πολέμου. 

Φωτογραφικές απεικονίσεις με κέντρο ενδιαφέροντος τον Πειραιά, που επιλέχθηκαν από τις εφημερίδες της εποχής.

Προπόνηση Ερετών 1912 στο Πασαλιμάνι. Πρώτος εξ αριστερών ο Πειραιώτης Αεροπόρος (Υδραίος στην καταγωγή) Καμπέρος, κάτοικος Φρεαττύδας.
Ο "Τρελοκαμπέρος" εκτός της αγάπης που είχε για τις πτήσεις και τα αεροπλάνα, ως Υδραίος στην καταγωγή και κάτοικος του Πειραιά, έτρεφε απεριόριστη αγάπη και για το υγρό στοιχείο.

Παιδιά ντυμένα με παραδοσιακές ενδυμασίες γιορτάζουν την επέτειο της 25ης Μαρτίου το 1912. 

Η μια εκ των δύο μόνιμων δεξαμενών Πειραιώς. Συνετέλεσαν στην ανάπτυξη του λιμανιού και της ναυτιλίας. Αυτή είναι η μικρότερη δεξαμενή. 

Κολυμβητικοί Αγώνες στο Νέο Φάληρο. Οι κολυμβητές έπεφταν στη θάλασσα από λέμβο και κολυμπούσαν από τη μια σημαδούρα μέχρι την άλλη. Με τον ίδιο τρόπο είχαν διεξαχθεί και οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες κολύμβησης στο Λιμένα Ζέας.

Παιδιά απολαμβάνουν ζαχαρωτά στη προκυμαία του λιμανιού το 1912. Ο καιρός που η Ελλάδα θα εμπλακεί σε πόλεμο πλησιάζει...

Από τους κολυμβητικούς αγώνες στο Νέο Φάληρο. Οι κολυμβητές αναμένουν στην βάρκα το σύνθημα για να πέσουν στο νερό. Οι περισσότεροι είναι πληρώματα πολεμικών πλοίων. Γέλια, πειράγματα και αστεία κυριαρχούν ακόμη.

Το Θωρηκτό "ΨΑΡΑ" εισέρχεται στη δεξαμενή του Βασιλειάδη. Είναι 12 Σεπτεμβρίου του 1912. Την επομένη ημέρα 13 Σεπτεμβρίου πλήθος φωτογραφιών θα γεμίσουν τις σελίδες των εφημερίδων από τον δεξαμενισμό του Θωρηκτού. Η θύελλα του πολέμου πλησιάζει.

Άνδρες του Θ/Κ "Ψαρά" σε γυμνάσια κατά το χρονικό διάστημα που το Θωρηκτό βρίσκεται στη δεξαμενή.

Ο Κωνσταντίνος Τσικλητήρας διασκεδάζει σε ρόλο τερματοφύλακα στο Νέο Φάληρο. Είναι Σεπτέμβριος του 1912. Λίγο καιρό πριν ο Τσικλητήρας θριάμβευε ως αθλητής του Στίβου στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Στοκχόλμης. Ο πόλεμος βρίσκεται προ των πυλών και ο Τσικλητήρας αρνείται την τοποθέτησή του σε θέση γραφείου για την προστασία του επικαλούμενος πως δεν είναι "κουραμπιές". Θα στρατευθεί από τους πρώτους και θα αφήσει την τελευταία του πνοή στις 10 Φεβρουαρίου 1913 νικημένος από μηνιγγίτιδα. 

Ψαράδες στο Νέο Φάληρο, στο καθημερινό τους έργο. Η μετακίνηση γίνεται με κουπιά. 

Μαθητές σχολείων επισκέπτονται στον Φαληρικό όρμο, το νέο απόκτημα του στόλου το Θωρηκτό "Αβέρωφ". 

Ο αθλητής του Ομίλου Ερετών Δημήτριος Αρκούδας (1912)

Το νέο απόκτημα του Λιμένος Πειραιώς το 1912, το λεγόμενο Θυρόπλοιο. Λειτουργούσε ως πύλη των δεξαμενών. Το Θυρόπλοιο "έκλεινε" την είσοδο των δεξαμενών ερμητικά, όπου στη συνέχεια γινόταν άντληση των υδάτων από αυτές.

1913

Ο Καμπέρος το 1913 πάνω στο αεροπλάνο του τον "Δαίδαλο" που εκτίθεται σήμερα στο Πολεμικό Μουσείο στην Αθήνα.

Επιβίβαση στη λέμβο και αναμονή για αναχώρηση. Πρόκειται για επιβάτες πλοίου που πέρασαν συγκεκριμένο χρονικό διάστημα στο Λοιμοκαθαρτήριο του Αγίου Γεωργίου και τώρα πρόκειται να επιστρέψουν στον Πειραιά.

Περίπατος στην εξέδρα του Νέου Φαλήρου. Άπαντες ντυμένοι με τα καλύτερα ρούχα τους. Ο πόλεμος για λίγο στο περιθώριο.

Ιατροί, νοσηλευτές και προσωπικό του Ρώσικου Νοσοκομείου στο Πασαλιμάνι σε αναμνηστική φωτογραφία το 1913. Ανάμεσά τους βρίσκονται και τραυματίες πολέμου.

Έλληνες τραυματίες μετώπου, σε θάλαμο του Χατζηκυριάκειου Ορφανοτροφείου Θηλέων, που λόγω πολέμου έχει μετατραπεί σε Στρατιωτικό Νοσοκομείο.

20 Μαΐου 1913. Έλληνες Πρόσφυγες διωγμένοι από του Βούλγαρους, στεγάζονται πρόχειρα σε αίθουσα Δημοτικού Σχολείου στον Πειραιά

27 Μαΐου 1913. Το Βελγικό Ατμόπλοιο "Κούρλαντ" προσκρούει σε νάρκη και "κάθεται" στον προλιμένα του Πειραιά. Βάρκα του λιμένα προσεγγίζει για να εκτιμήσει το κόστος της επισκευής.

30 Μαΐου 1913. Τουρκικά λάφυρα από το Μπιζάνι ξεφορτώνονται από πλοία στην Ακτή Μιαούλη.

1 Ιουνίου 1913. Τούρκοι αιχμάλωτοι στην Ακτή Μιαούλη.

26 Ιουνίου 1913. Βούλγαροι Αξιωματικοί αιχμάλωτοι πολέμου, στεγάζονται στο Δημοτικό Παρθεναγωγείο Πειραιώς, στην Πλατεία Κοραή. Πολύ σύντομα όμως, εξαιτίας συμπλοκών μεταξύ ανθρώπων της νύχτας στην Τρούμπα για ξεκαθάρισμα λογαριασμών, θα προκληθεί ανησυχία στη Στρατιωτική Διοίκηση, η οποία θα μεριμνήσει για τη μεταφορά τους σε άλλο σημείο.

22 Οκτωβρίου 1913. Έλληνες στρατιώτες, αιχμάλωτοι των Βουλγάρων, φτάνουν με μεταγωγικό πλοίο στον Πειραιά. 

12 Νοεμβρίου 1913. Στρατιώτες της Δευτέρας Μεραρχίας αποβιβάζονται στην προβλήτα της Τρούμπας, που την περίοδο αυτή φέρει την επωνυμία "Κωνσταντίνος ο Ελευθερωτής".
Στην Δευτέρα Μεραρχία κατατάσσονταν άνδρες από την Αττική και κύρια από τον Πειραιά, την Αθήνα και τα νησιά του Σαρωνικού.  Οι στρατιώτες αμέσως μετά την αποβίβασή τους κατέλαβαν όλη την αποβάθρα και τον κεντρικό δρόμο που οδηγεί σε αυτήν.
Πρόκειται για τη σημερινή Λεωφόρο Δευτέρας Μεραρχίας που μετονομάσθηκε έτσι προς τιμή της συγκεκριμένης Μεραρχίας.

14 Νοεμβρίου 1913. Συνεχίζεται η αποβίβαση των ανδρών της Δευτέρας Μεραρχίας.
Λίγες ημέρες μόλις πριν, στις 8 Νοεμβρίου του 1913 οι άνδρες της Δευτέρας Μεραρχίας εισήλθαν στην Θεσσαλονίκη, εν μέσω πλήθους που τους υποδεχόταν.
Η επάνοδος στον Πειραιά πραγματοποιήθηκε με τα ατμόπλοια "Έφη", "Αθηνά", "Κορωναίος" καθώς και με τα υπερωκεάνια "Θεμιστοκλής", "Αθήναι" και "Πατρίς".

Κινηματογράφος "Παλλάς" στην Αθήνα. Ειδική προβολή για την υποδοχή της "Σιδηράς Μεραρχίας" της Δευτέρας Μεραρχίας όπως την αποκαλούσαν λόγω της αυξημένης πειθαρχίας της.

Ο Κωνσταντίνος Νικολάου έπεσε με το "μπεγλέρι" στο χέρι. Στρατιώτης της Δευτέρας Μεραρχίας, στρατολογήθηκε από τον Πειραιά. Σκοτώθηκε στις 20 Ιουνίου 1913 σε μάχη με τους Βούλγαρους έξω από το Κιλκίς. Η καταγωγή του αδιευκρίνιστη. 

Η ζωή συνεχίζεται. Τρεις Αυστριακές καλλιτέχνιδες πίσω από τον φράχτη του Λοιμοκαθαρτηρίου, έναντι του Αγίου Νικολάου. Χαμογελούν περιμένοντας. Έφτασαν στην Ελλάδα προκειμένου να ανεβάσουν Βιενέζικη οπερέτα στο θεατράκι του Νέου Φαλήρου.

Βαθμοφόροι Προσκοπικής Ομάδος στον Πειραιά ποζάρουν το 1913 στον Λάϊο. Δυστυχώς τα ονόματά τους δεν αναγράφονται.

Δεξιά ο ποιητής Σπύρος Ματσούκας. Αν και στους περισσότερους δεν είναι γνωστός σήμερα, υπήρξε ο ποιητής της νίκης των Βαλκανικών πολέμων.
Πραγματικός εθναπόστολος γύριζε όλη την Ελλάδα παροτρύνοντας τους στρατιώτες για νίκες. Ήταν γνωστός ως φυσιογνωμία στον Πειραιά καθώς ερχόταν τακτικά για να επιβιβαστεί σε πλοίο, διαμένοντας σε διάφορα ξενοδοχεία του λιμανιού.
Στη φωτογραφία με τον γιο της αδελφής του Π. Γκίκα ο οποίος τραυματίστηκε δύο φορές στη μάχη των Γιαννιτσών (στο χέρι και στο στήθος) αλλά παρέμεινε στο μέτωπο για να μην απογοητεύσει τον θείο του. Ο Σπύρος Ματσούκας γράφει:

Δικαιοσύνη ξένου δεν προσμένουμε,

Κι εκδίκηση απ΄ αλλού δεν καρτερούμε

Μονάχοι μας το αίμα που μας ήπιατε,

Χίλιες φορές και εμείς θα σας το πιούμε

Παλικαρίσια, αντρίκια κι όχι άτιμα

Όχι παιδιά, γυναίκες, γέρους όχι,

Σε λύκους, σε θρασίμια, αγριοτσάκαλα,

Το χέρι μας θα πέσει με το βρόχι

Οργή Θεού λαμπάδιασε και φούντωσε

Θεού Δικαιοσύνη και προφτάνει

Μετανοιωμένους όλους κι αμετάνοιωτους

θα σας ρουφήξει πύρινο ποτάμι.