Συνοικία Τσίλλερ - Ανάκτορο Τατοΐου. Μια άγνωστη σχέση. (Φωτογραφικό οδοιπορικό)

Του Στέφανου Μίλεση

Το 1875 ο μεγάλος Γερμανός αρχιτέκτονας Ερνέστος Τσίλλερ, που είχε εγκατασταθεί μόνιμα στην Ελλάδα, αγόρασε σημαντική έκταση στην περιοχή της Καστέλλας στον Πειραιά. Σε αυτή την περιοχή οικοδόμησε μια σειρά από σπίτια, έργο που ολοκληρώθηκε το 1877, δίνοντας ένα ιδιαίτερο χρώμα στην περιοχή που για πολλά χρόνια έμεινε ως "Συνοικία τουΤσίλλερ" ή αλλιώς "Συνοικία Επαύλεων". 

Για να πετύχει την "καλή πώληση" των ακινήτων του, φιλοξένησε τον Βασιλιά Γεώργιο Α΄ με την Βασίλισσα Όλγα για δύο καλοκαίρια, το ένα εκ των οποίων (το καλοκαίρι του 1879) είναι αυτό που περιγράφεται στο βιβλίο της Πηνελόπη Δέλτα (Τρελαντώνης).

Η συνοικία του Τσίλλερ στην Καστέλλα

     Σε αντάλλαγμα για την αποδοχή του βασιλιά, ανέλαβε αργότερα την εκπόνηση των σχεδίων των ανακτόρων του Τατοΐου. Έτσι ο μακρινός για τα δεδομένα της εποχής Πειραιάς, βρέθηκε να έχει, έστω και με αυτόν τον τρόπο, άμεση σχέση με την κατασκευή του θερινού αρχικώς παλατιού του Βασιλιά. Ο Τσίλλερ χρησιμοποίησε ως υπόδειγμα ανακτόρων την ρώσικη έπαυλη του Πέτερχοφ.

Αυτόν τον στενό δρόμος με τις πικροδάφνες, αντικρύζει πρώτα ο επισκέπτης
των εγκαταστάσεων του Τατοΐου

     Επειδή όμως ο Τσίλερ κατανοούσε πλήρως τα κλιματολογικά δεδομένα της Ελλάδας, πρόσθεσε στην αρχική κατασκευή πολλούς εξώστες στη νότια πλευρά, ενώ στην βόρεια άφησε να θυμίζει κατασκευή της βόρειας Ευρώπης. Σε εκείνους τους εξώστες κατασκεύασε ξύλινα στέγαστρα ώστε να προστατεύονται από τις ηλιακές ακτίνες. 

Η βορινή πλευρά του ανακτόρου. Σε αντίθεση με τη νότια
(πρώτη φωτογραφία της ανάρτησης) η βόρεια αποφεύγει επιμελώς τους πολλούς εξώστες και τα μεγάλα παράθυρα.

Όλη η κατασκευή του Τσίλλερ βέβαια δεν θύμιζε σε τίποτα τα νεοκλασικά οικήματα που την περίοδο εκείνη κατασκεύαζε σε Αθήνα και Πειραιά. Η έπαυλη του Πέτερχοφ που είχε ως πρότυπο ήταν νεογοτθικού ρυθμού.

Η κατασκευή του παλατιού τελείωσε το 1890 και μέχρι το 1909 η βασιλική οικογένεια το χρησιμοποιούσε μόνο ως θερινό, ενώ στην συνέχεια αποτέλεσε μόνιμη έδρα της.

Γλυπτό που διακοσμεί τη νότια πλευρά των ανακτόρων.
Θέμα του γλυπτού "Κυνήγι με γεράκι".

Στην πίσω πλευρά του "Κυνηγού με το γεράκι" παρατηρούμε πως ο κυνηγός
έχει κεντημένο στον επενδύτη του το Ρωσικό Δικέφαλο αετό.

    Δεν έχει σημασία να εξαντληθούμε σε λεπτομερή χρονολογική καταγραφή των κτηρίων που σταδιακά κατασκευάστηκαν για διάφορες χρήσεις και αποτέλεσαν τον μικρόκοσμο του όλου συγκροτήματος, που σήμερα αποκαλείται "βασιλικά κτήματα Τατοΐου". Γεγονός είναι πως μια μικρή κοινωνία ζούσε από την ύπαρξη και διανομή της Βασιλικής Οικογένειας στην αναφερόμενη περιοχή. Σε κοντινή σχετικά απόσταση από το κυρίως ανάκτορο, βρίσκονταν συγκεντρωμένα αριθμός οικημάτων που εξυπηρετούσαν κάθε σκοπό. Ελαιοτριβείο, βουτυροκομείο από το 1894 που λειτούργησε μέχρι το 1930 και που στην συνέχεια μετατράπηκε γαλακτομείο, το οποίο όπως πληροφορούν οι σχετικές πληφοριακές πινακίδες, έφτιαχνε παστεριωμένο γάλα και βούτηρο έως το 1959.

Το πρώτο οίκημα που συναντήσαμε ήταν το φυλάκιο εισόδου. 

Εκτός αυτών υπήρχε πλήθος κατοικιών για την στέγαση των εργατών και των οικογενειών τους, που περιλάμβαναν ότι κανονικά έπρεπε να υπάρχει σε μια κατοικία της εποχής εκείνης. 

Ακόμα για τους εποχικούς εργάτες, προβλεπόταν η λειτουργία ενός εστιατορίου προσωπικού, που λειτουργούσε μέχρι το 1975!

Οι εγκαταστάσεις εκτός άλλων ήταν εφοδιασμένες με ιπποστάσιο, οινοποιείο, εμφιαλωτήριο, ξυλουργείο, σιδηρουργείο, βουστάσιο, χοιροστάσιο και πλήθος άλλων βοηθητικών κτηρίων.

Σε άλλη οικιστική ενότητα υπήρχαν αναπτεγμένα κτήρια που χρησίμευαν ως οικία Αξιωματικών με τα τρία συγκροτήματα των εργατικών κατοικιών. Είχε προβλεφθεί ακόμα και η ύπαρξη ξενοδοχείου προκειμένου να φιλοξενούνται οι επισκέπτες των ανακτόρων. 

Για την κίνηση των βασιλικών και βοηθητικών αυτοκινήτων, υπήρχε μέχρι και πρατήριο υγρών καυσίμων.  

Δυστυχώς αυτό που συναντά κάποιος που επισκέπτης, είναι ότι τα πάντα είναι εκ προθέσεως παρατημένα, αφημένα στο έλεος και στις διαθέσεις εκείνου που επιθυμεί να κάνει το οτιδήποτε. Ελάχιστα έχουν απομείνει πια από τον βανδαλισμό και την αδιαφορία εκείνων που παρέλαβαν το τεράστιο αυτό σε έκταση συγκρότημα, που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί με χρήση εισιτηρίου.

Μια σόμπα είναι το μόνο που απέμεινε μέσα σε άδεια και κατεστραμένα οικήματα

Μια παραλλαγή της γνωστής σιδεριάς για το καθάρισμα από τις λάσπες πριν την είσοδο; ή κάτι σχετικό με τις οπλές του αλόγου;

Από τα ελάχιστα που έχουν γλιτώσει από την αρπαγή και την εγκατάλειψη

Ο παράξενος ανεμοδείκτης με την αγελάδα

Το πανέμορφο τοπίο που περιβάλλει τα οικήματα είναι μοναδικό

Σε κανένα πολιτισμένο κράτος δεν θα μπορούσε να γίνει τόσο μεγάλη καταστροφή. Ακόμη και την κομμουνιστική ρωσία, τα παλαιά ανάκτορα είτε άλλαξαν χρήση, είτε έγιναν μουσεία. Στην Γαλλία οι Βερσαλλίες αποτελούν έναν πόλο έλξης χιλιάδων τουριστών. 

Η ιστορία ενός Έθνους δεν μπορεί να σβήνεται όταν δεν μας είναι αρεστή, δεν μπορεί να έχει την ίδια μοίρα με έναν δρόμο ή μια πλατεία που μετονομάζεται διαρκώς, ανάλογα με το ποιον εξυπηρετεί η νέα ονομασία, όπως συνήθως συμβαίνει στους Δήμους με πρώτο όλων τον Πειραιά.

Στο Τατόι τα πάντα έχουν καταστραφεί, το εσωτερικό των οικημάτων έχει λεηλατηθεί και τα μόνα που απέμειναν ήταν εκείνα που λόγω μεγέθους δεν μπορούσαν να υφαρπαχθούν, όπως ο ξυλόφουρνος στην φωτογραφία που ακολουθεί.

Ντροπή και όνειδος είναι τα αισθήματα που κυριαρχούν σε όσους αποπειραθούν μια επίσκεψη στον χρόνο και στην ιστορία. 

Μεγάλη ειρωνία η τεράστια πινακίδα που κυριαρχεί στην περιοχή, βιάζοντας κι αυτή το τοπίο με την παρουσία της, που πληροφορεί τους επισκέπτες για τα εκατομμύρια των ευρώ που δαπανήθηκαν για την συντήρηση του Τατοΐου, από ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα περιόδου 2007 - 2013! 

Πάντως το 2015 που έλαβε χώρα η επίσκεψη και φωτογράφιση, το μόνο που κυριαρχούσε ήταν τα εγκαταλειμένα υλικά μέσα στο δάσος, που από την έκθεσή τους στις καιρικές συνθήκες, μάλλον είχαν καταστεί άχρηστα προς χρήση.

Κάποια χρήματα δαπανήθηκαν για την αγορά τους. Είναι προφανες πως ουδείς ασχολείται...

Σε μια εσοχή της νότιας πλευράς, κάτω ακριβώς από το παλάτι. 

Ένα από τα κτήρια που βρίσκονται "υπό επισκευή". Καλώδια με προβολείς αιωρούνται, σε κάποια αποτυχημένη απόπειρα να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα...

Απλώς άφησαν τον χρόνο να επιτελέσει τη λειτουργία του...μετατρέποντας την ιστορία σε ερείπια

Κλείνοντας αυτό το μικρό αφιέρωμα, λάβαμε τον δρόμο της επιστροφής από τον ξεχασμένο εκείνο χωματόδρομο που κάποτε αποτελούσε τον κεντρικό δρόμο για την πρόσβαση στο ανάκτορο. Δυστυχώς ακόμη και ο δρόμος που μεταγενέστερα έγινε για να διευκολύνει την πρόσβαση στα κτήρια, δεν μπορούσε να αγγίξει την μεγαλοφυΐα του Ερνέστου Τσίλλερ, ως προς τον προσανατολισμό που όφειλε να έχει το κεντρικό κτήριο και τις διαδρομές για την πρόσβαση σ΄ αυτό. 

  

Διαβάστε επίσης:

Ερνέστος Τσίλλερ και Πειραιάς

Συνοικία Τσίλλερ (Ziller)

Η Καστέλλα με τα μάτια της Πηνελόπης Δέλτα (1879)