Παύλος Νιρβάνας. Η ζωή του στο Νέο Φάληρο

Το αρχοντικό του Παύλου Νιρβάνα επί της τότε ονομαζόμενης οδού Βασιλίσσης Φρειδερίκης αρ. 34  στο Νέο Φάληρο (σημερινή οδός Ειρήνης)

Του Παύλου Μπαλόγλου

Το πραγματικό όνομα του Παύλου Νιρβάνα ήταν Πέτρος Αποστολίδης του Κωνσταντίνου. Ελάχιστοι όμως θα γνωρίζουν ότι το απώτερο όνομά του ήταν Κουμιώτης. Ο παππούς του ονομαζόταν Απόστολος Κουμιώτης.  Όταν όμως ο Απόστολος Κουμιώτης πήγε να γράψει στο σχολείο τον Κωνσταντίνο (τον πατέρα δηλαδή του Παύλου Νιρβάνα), ο δάσκαλος αρνήθηκε να τον γράψει με αυτό το επίθετο, επειδή του φάνηκε χυδαίο. Ρώτησε τότε ο δάσκαλος τον μικρό

- Πως λένε τον Πατέρα σου;

- Απόστολο

- Ε τότε κι εσένα Αποστολίδη σε λένε, είπε ο δάσκαλος κι έτσι ο πατέρας του γράφτηκε στο σχολείο σαν Κωνσταντίνος Αποστολίδης. 

Ο Παύλος Νιρβάνας το 1897 σε ηλικία 31 ετών

Ο Πέτρος Αποστολίδης λοιπόν γεννήθηκε στη Μαριανούπολι της Ρωσίας στις 14 Μαΐου 1866, όπου είχε μεταβεί η οικογένειά του για εμπορικές δραστηριότητες. Είναι λοιπόν γιός του Κωνσταντίνου Αποστολίδη (Κουμιώτη) όπως αναφέραμε και της Μαριέτας Ράλλη, της γνωστής ιστορικής οικογένειας.  

Η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στον Πειραιά το 1871. Εκεί ο μικρός Πέτρος έμαθε τα πρώτα του γράμματα, στην αρχή με δάσκαλο στο σπίτι του, αργότερα στο δημοτικό σχολείο της περιοχής του. Μετά από παραμονή τεσσάρων ετών στο Δημοτικό, τριών ετών στο σχολαρχείο κι άλλων τεσσάρων ετών στο Γυμνάσιο παίρνει το απολυτήριό του, με βαθμό 4 "καλώς", στις 15 Ιουλίου 1882. Για όσους απορούν για τον βαθμό του, αναφέρουμε ότι την εποχή εκείνη "άριστα" θεωρείτο το 6.

Αμέσως μετά εγγράφεται στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Παράλληλα όμως με τις σπουδές του, ασχολείται και με την λογοτεχνία. Είναι συνεργάτης πολλών περιοδικών και εφημερίδων. Ήδη από το 1881 είχε δημοσιεύσει στο σοβαρό αθηναϊκό φύλλο "ΠΑΛΛΙΓΕΝΝΕΣΙΑ" το πρώτο του ελεγείο.

Ο ίδιος εκδίδει με την συνεργασία βεβαίως άλλων δώδεκα το έντυπο "ΑΘΗΝΑΙ" το 1884.

Συναναστρέφεται με όλο τον λογοτεχνικό κόσμο της εποχής του και όλοι εκτιμούν το ταλέντο του. Αργότερα το 1888 με Πειραϊκή συντοφιά εκδίδει το "ΚΥΑΝΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ".

Σαν Παύλος Νιρβάνας παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά την άνοιξι του 1894. Ένα ψευδώνυμο που πέρασε στο "νιρβάνα" των νεοελληνικών γραμμάτων. Έγινε γνωστός σαν ποιητής, διηγηματογράφος, μυθιστοριογράφος, σατυρογράφος και χρονογράφος. 

Έγραφε τακτικό χρονογράφημα στην εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ" από το 1908 μέχρι του θανάτου του το 1937, με τίτλο "Από την ζωή".

Φαληριώτης έγινε ο Παύλος Νιρβάνας στις αρχές του 1910, λίγο μετά τον γάμο του με την Λιλή Μίχογλου. Προηγουμένως κατοικούσε στον Πειραιά στην γραφική Φρεαττύδα.

Στο τότε κοσμοπολίτικο προάστειο του Νέου Φαλήρου, διέμενε στην κομψή πέτρινη έπαυλη επί των οδών Πεσμαζόγλου - Καραϊσκάκη (Η οδός Πεσμαζόγλου μετονομάσθηκε αργότερα σε Βασ. Φρειδερίκης και σήμερα φέρει το όνομα Ειρήνη) . Εδώ έγινε πατέρας δύο παιδιών, του μετέπειτα Ιατρού Κώστα (1910) και του κατόπιν Τραπεζικού Σπύρου (1913). Το 1914 ο Νιρβάνας προήχθη σε Αρχίατρο του Πολεμικού Ναυτικού. 

Ο Νιρβάνας Επίατρος στο Ναυτικό Νοσοκομείο Νέου Φαλήρου το 1913. 
Ξενοδοχεία του τότε κοσμικού προαστείου του Νέου Φαλήρου, μετατρέπονταν σε νοσοκομεία, προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες των Βαλκανικών Πολέμων.
Τα γεγονότα αυτά τα έχει περιγράψει ο ίδιος ο Παύλος Νιρβάνας την εποχή χρησιμοποιούταν πτέρυγα του ΑΚΤΑΙΟΝ για τον σκοπό αυτό.  

Συνήθιζε τα καλοκαιρινά απογεύματα ο Παύλος να απολαμβάνει τον καφέ του, στο κοσμικό καφέ ζαχαροπλαστείο της Εταιρείας Σιδηροδρόμων Αθηνών - Πειραιώς, συνήθως με λογοτεχνική συντροφιά που την αποτελούσαν ο Φαληριώτης σατυρικός ποιητής Γιώργος Σουρής, ο Ιωάννης Πολέμης, ο δημοσιογράφος και εκδότης Άδωνις Κύρου, ο πνευματώδης Χρυσάνθης, ο Ναπολέων Λαμπελέτ, ο Πειραιώτης Λάμπρος Πορφύρας, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο Άγγελος Τανάγρας με τον οποίο ίδρυσε ο Νιρβάνας το 1923 την "Εταιρεία Ψυχικών Ερευνών", ο Δημήτρης Καμπούρογλου και πολλοί άλλοι, όλοι φίλοι του Νιρβάνα.

Στο προάστιο τότε του Νέου Φαλήρου, έμεινε μόνιμα χειμώνα - καλοκαίρι, μέχρι τον Ιανουάριο του 1926 οπότε και έφυγε. Μετά εγκαταστάθηκε για λίγο στο Παλαιό Φάληρο, κατόπιν στην Κηφισιά και τέλος στο Μαρούσι (οδό Αγίου Νικολάου 22).

Ο πρώτος του γάμος διαλύθηκε στις 12 Δεκεμβρίου του 1924. Ήρθε σε δεύτερο γάμο τον Ιανουάριο του 1926 στη Σύρο με την Σοφία Σιγάλα, η οποία του χάρισε τρία παιδιά, τον Μάριο (1926), την Μαρία (1927) και τον λογοτέχνη Γιώργο (1931).

Ο Νιρβάνας σαν άνθρωπος ήταν πράος, ήρεμος, "άκακος όσο και η πνευματική του σάτυρα". Διετέλεσε Δημοτικός Σύμβουλος του Δήμου Πειραιώς από το 1925 έως το 1932.

Στις 9 Μαρτίου του 1928 ο Παύλος Νιρβάνας εισήλθε στον χώρο των εκλεκτών του πνεύματος. Έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. 

Ήρεμα ο Νιρβάνας, αποχαιρέτισε τον κόσμο που καθημερινά είχε σκιαγραφήσει στα χρονογραφήματά του, ξαφνικά στις 29 Νοεμβρίου 1937 ημέρα Κυριακή, μετά από δύο καρδιακές κρίσεις που είχε υποστεί στα γραφεία της ΕΣΤΙΑΣ.

Ο θάνατος του Νιρβάνα πλημμύρισε ειδικά τους Πειραιώτες με αισθήματα βαθιάς λύπης.

Συμμετέχοντας τότε στο πένθος η Κοινότητα του Νέου Φαλήρου εξέδωσε το κάτωθι ψήφισμα:

29 Νοεμβρίου 1937. Η Κοινότητα του Νέου Φαλήρου για τον Παύλο Νιρβάνα

Η απόφαση όπως ονομασθεί μια οδός του Νέου Φαλήρου με το όνομά του εξετελέσθη αργότερα επί Δημαρχείας στο Νέο Φάληρο του Νικ. Κατσουλάκου. Κατόπιν προτάσεώς του έλαβε το όνομά του μια οδός κάθετα στην οδό Δαβάκη - Πίνδου.

Δυόμιση μήνες μετά τον θάνατό του, στις 11 Φεβρουαρίου 1938, ημέρα Παρασκευή και ώρα 19.00, οργανώθηκε στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιώς, Φιλολογικό Μνημόσυνο για τον αλησμόνητο λογοτέχνη Παύλο Νιρβάνα.  

Ο Δήμος Πειραιά προς τιμή του αξέχαστου λογοτέχνη, έστησε την προτομή του κοντά στην Πλατεία Φρεαττύδας όπου ο Νιρβάνας είχε περάσει τα παιδικά του και εφηβικά του χρόνια. Η σχετική απόφαση είχε ληφθεί σε δύο συνεδριάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου, στις 7 Νοεμβρίου 1940 και στις 10 Φεβρουαρίου 1941 (αυτή αφορούσε την διαμόρφωση του μικρού κήπου που είχε τοποθετηθεί η προτομή), με παράλληλη έγκριση σχετικής δαπάνης ύψους 55.000 δραχμών. Η προτομή του φιλοτεχνημένη από τον γλύπτη Ι. Παπαδημητρίου γράφει στην βάση της "Ο ΔΗΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΩ ΠΑΥΛΩ ΝΙΡΒΑΝΑ" ενώ φέρει ως ημερομηνία κατασκευής της το 1940, δηλαδή την ημερομηνία που η προτομή τοποθετήθηκε στο σημείο έναντι του τότε καφενείου "Μοντέρνο". Τα αποκαλυπτήριά της έγιναν χωρίς ιδιαίτερη τελετή τον Δεκέμβριο του 1940, λίγες ημέρες πριν τα πρώτα πολεμικά Χριστούγεννα. Την ίδια εποχή επίσης αθόρυβα, έγιναν και τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Θεόδωρου Αφεντούλη.

Σχετικές αναρτήσεις: 

Ναυτικό Νοσοκομείο Νέου Φαλήρου 

Η Φρεαττύδα του Λάμπρου Πορφύρα

Συνάντηση τριών λογοτεχνών στην Φρεαττύδα του 1910